یکی از مسائلی که از مدت ها پیش و همزمان با برگزاری مذاکرات هسته ای ایران مورد توجه ناظران و تحلیلگران قرار داشت، این بود که دستیابی به توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5، چه تأثیری بر روابط ایران با دیگر کشورهای منطقه خواهد داشت؟ اکنون و پس از اجرایی شدن برجام، پایگاه تحلیلی «المانیتور» به بررسی روندهای جدید در روابط ایران با قطر پرداخته است.
به گزارش «تابناک»، پایگاه تحلیلی «المانیتور» در مطلبی به بررسی روندهای جدید در روابط ایران و قطر پرداخته و می نویسد نقشه اتحادها در منطقه خاورمیانه، به سرعت در حال تغییر است و منازعات منطقه ای و بین المللی بر این موضوع تأثیرگذار است. در پی امضای توافق هسته ای ایران در ماه ژوئیه و بهبود کلی روابط ایران با غرب، دولت های مختلفی در منطقه آغاز به بازنگری روابط خود با ایران کردند.
در پی حصول توافق هسته ای، کشورهایی که از توسعه نفوذ ایران در منطقه شکایت کرده و در تلاش برای جلوگیری از آن بودند، متوجه تقویت نقش ایران شدند. با این وجود، برخی از کشورهای منطقه، به ویژه قطر، در پی کاستن از تنش ها و بهبود روابط خود با ایران برآمدند.
مواضع اخیر ایران به این کشور اجازه داده تا بر مخالفت های موجود با توسعه نفوذش در منطقه، فائق آید. به عنوان مثال، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام روز 18 اکتبر گفت بهبود روابط ایران با عربستان سعودی ضروری است و با رعایت اصل منافع متقابل و احترام متقابل، ممکن خواهد بود.
افزون بر این، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز روز 14 اکتبر در سخنانی با بیان اینکه به نفع ایران و عربستان سعودی نیست که به یکدیگر صدمه بزنند، افزود: «ایران و کشورهای عربی سرنشین یک قایق هستند که اگر غرق شود، همه آن هایی که بر روی عرشه هستند، غرق خواهند شد».
به نظر می رسد که مواضع قطر، با این رویکرد جدید ایران همسویی دارد. آنطور که پیداست، قطر برای بهبود روابط ایران با غرب آمادگی داشته و از این امر استقبال می کند؛ زیرا این کشور منتظر ماند تا نتیجه مذاکرات هسته ای ایران مشخص شود و سپس، اتحادهای خود را بر مبنای تحولات رخ داده در این موضوع سازماندهی کرد.
قطر یکی از نخستین کشورهایی بود که از توافق هسته ای ایران استقبال کرد. خالد عطیه، وزیر خارجه قطر، روز چهارم اوت اظهار داشت توافق هسته ای، منطقه را امن تر خواهد کرد. امیر قطر نیز محور سخنرانی خود در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در 28 سپتامبر را بر ضرورت همکاری و نزدیک شدن به ایران قرار داد. وی گفت: «روابط دوحه و تهران بر مبنای منافع مشترک و اصل همسایگی خوب، پیوسته در حال تحول و توسعه یافتن است».
امیر قطر همچنین گفت که کشورش امیدوار است توافق هسته ای، به استقرار امنیت و ثبات در منطقه منجر شود و همچنین تأکید کرد که قطر آمادی میزبانی گفت و گوهایی میان ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس را دارد.
باید اشاره کرد که قطر، از توسعه نقش و نفوذ عربستان سعودی در منطقه در پی منازعه ایران و عربستان که به ویژه در جنگ یمن نمود پیدا کرده نیز نگران است. تنش ها در روابط عربستان و قطر به ویژه زمانی اوج گرفت که در ماه مارس، عربستان سعودی و دیگر کشورهای منطقه خلیج فارس، سفرای خود را از قطر فراخواندند و این امر، تأثیری منفی بر نفوذ منطقه ای قطر داشت.
یک گام دیگر قطر به سوی بهبود روابط با ایران، توسعه همکاری های نظامی و امنیتی با ایران بوده که نماد یک تغییر کیفی در روابط دو طرف است. در تاریخ 18 اکتبر، اعلام شد که ایران و قطر یک توافق امنیتی درباره مبارزه با جرایم در آب های سرزمینی خود به امضا رسانده اند.
پیش از حصول این توافق، مجموعه ای از ملاقات ها و تفاهمات میان دو کشور انجام گرفت. در دسامبر 2010، فرماندهان نظامی ایران با کشتی های نظامی سپاه پاسداران وارد قطر شدند تا ملاقات هایی را جهت دستیابی به تفاهمات امنیتی با مقامات قطری برگزار کنند. عبدالله سهرابی، سفیر ایران در قطر و ماشاالله پورسه، وابسته نظامی ایران در این کشور، در این ملاقات ها شرکت داشتند که به امضای توافق امنیتی میان دو کشور منجر شد. ملاقات ها و گفت و گوهای مشترک میان دو طرف، در حوزه های نظامی، امنیتی و اقتصادی ادامه یافت.
جدا از این تحولات سیاسی، باید اشاره کرد که قطر منافع مشترک اقتصادی مهمی نیز به ویژه در حوزه میادین گازی با ایران دارد. قطر آگاه است که برداشته شدن تحریم های ایران، مزیتی که دوحه تاکنون از آن برخوردار بود را از بین می برد؛ زیرا پیش از این، قطر تنها میزبان شرکت های غربی به شمار می رفت که اقدام به سرمایه گذاری در حوزه گاز می کردند. پس از برداشته شدن تحریم ها، ایران نیز می تواند این نقش را ایفا کند. در این چارچوب، پروژه های سرمایه گذاری در میادین مشترک گازی ایران و قطر انجام گرفت. انجام این پروژه ها به همکاری و تفاهم دو کشور نیازمند است.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که قطر نمی خواهد بخشی از اردوگاه سعودی ها در منازعه فرقه ای موجود در منطقه باشد. این کشور هم اکنون نیز با عربستان سعودی اختلافات مرزی دارد و نمی خواهد زیر نفوذ و سلطه عربستان قرار گیرد. این دلیلی دیگر برای تلاش قطر جهت متنوع کردن اتحادهای خود به طور کلی و نزدیک تر شدن به ایران پس از بهبود روابط ایران و غرب است.
گفتنی است واکنش ها به توافق امنیتی اخیر ایران و قطر، در میان کشورهای منطقه خلیج فارس و عراق کاملاً متفاوت بود. برخی گروه های دارای روابط مساعد با ایران، از جمله سازمان بدر عراق، از بهبود روابط ایران و قطر استقبال کردند، در حالی که دیگران آن را یک خیانت از جانب قطر دانستند. در این شرایط، رسانه های دولت های مخالف این روند، شروع به فضاسازی علیه توافق امنیتی تهران و دوحه کردند.
اما فارغ از این بحث ها، تجربه نشان داده که اتحادها در خاورمیانه، با تغییر معادلات سیاسی میان قدرت های متنازع در منطقه، تحول می یابند و این تغییر و تحولات، گاه سبب شگفتی های شدیدی در کشورهای مورد منازعه، از جمله عراق و سوریه می شود که به هیچ وجه در جایگاهی قرار ندارند که دست به چنین ابتکاراتی بزنند.
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.