مذاکرات صلح افغانستان به طور جدی در زمان حامد کرزای کلید خورد این مذاکرات با هدف مهار طالبان و حل این معضل چندین ساله در دستور کار دولت افغانستان  قرار گرفت .

برادرخطاب‌کردن طالبان، ایجاد دفترهای سیاسی برای طالبان در حاشیه خلیج فارس، سکوت در برابر برخی از اقدامات خطرناک این گروه، اعطای امتیازات مادی به برخی از رهبران سابق طالبان، تبرئه‌کردن آنان از اقدامات خشونت‌آمیز و تأسیس شورای عالی صلح؛ بخشی از امتیازدهی‌ها  و اقداماتی بود که کرزای در راستای وادار کردن طالبان به مذاکره انجام داده بود  .

 در همین زمینه  در سال 2010 میلادی افغانستان اعلام کرد، سازمان ملل متحد موافقت کرده است که در راستای کمک به دولت برای برگزاری مذاکرات صلح با پیکارجویان، برخی از اعضای طالبان را که با گروه تروریستی القاعده ارتباطی ندارند، از فهرست سیاه خود خارج کند.دولت افغانستان اسامی بیست نفر از این اعضا را برای سازمان ملل فرستاد و پنج تن از آن‌ها از لیست سیاه خارج شدند. 

اما این اقدامات به دلیل برخی از زیاده خواهی های طالبان و انعطاف ناپذیری دو طرف در برخی موارد مثل تغییر قانون اساسی که دولت کرزای بر پذیرش کامل قانون اساسی توسط طالبان تاکید می کرد،نافرجام ماند ولی  این در حالی است که دولت اشرف غنی در مورد فصل های اول و دوم قانون اساسی انعطاف بیشتری از خود نشان داده است .

با روی کار آمدن دولت جدید افغانستان و اهتمام دیگر کشور های تاثیر گذار در سیاست این کشور برای برگزاری  مذاکرات صلح ، دور جدید این مذاکرات با میزبانی پاکستان  در جولای 2015 (حدود تیر 1394) برگزار شد ، اما هنگامی که اعلام شد مُلا محمد عمر، سرکردۀ طالبان دو سال پیش مرده است، دور دوم مذاکرات لغو شد.

در دور نخست نشست چهارجانبه، نمایندگان آمریکا، چین، پاکستان و افغانستان تصمیم گرفتند تا هیچگونه پیش شرطی برای آغاز مذاکرات صلح اعلام نکنند اما طالبان افغانستان در این کنفرانس شروطی را اعلام کردند. خروج نیروهای آمریکایی، آزادی زندانیان، لغو تحریمهای سازمان ملل از جمله شروط طالبان برای مذاکرات صلح بودند .

پس از اعلام شروط طالبان در قطر، آمریکا اعلام کرد که از مذاکرات صلح افغانستان حمایت می‌کند اما افرادی که به مخالفت‌ها ادامه دهند نیز با تهدید نیروهای افغان و خارجی روبرو می‌شوند.

در این میان  می توان گفت که هم آمریکای ها و هم دولت افغانستان به این واقعیت تلخ رسیدند که مهار طالبان با شیوه های  که تاکنون اعمال شده است امکان پذیر نیست نگرانی مهمتر در این زمینه قدرت گرفتن دوباره طالبان و دیگر گروهای تروریستی مانند داعش ،جنبش اسلامی ازبکستان  و القاعده است . نگرانی بیشتر آمریکای ها این است که بعد از خروجشان از افغانستان طالبان و دیگر گروه ها قدرت بیشتری بگیرند و پایگاها و منافعی که آمریکا در طی این سالیان دنبال آن بوده به خطر بیفتد. از طرفی دیگر دولت افغانستان نیز با وجود بسیاری از مشکلات اقتصادی ،اجتماعی ،وامنیتی بیم آن را دارد که با خروج آمریکای ها فعالیت طالبان افزایش یافته و دوبار دولت افغانستان با مشکل  مواجه شود .

دولت افغانستان دریافته است مبارزه با طالبان با توجه به محدودیت ها و ضعف های امنیتی که دارد به این سادگی ها میسر نیست و این حقیقت برای آن ها هم آشکار شده است که آمریکا در طول این سالیان هم نتوانسته است مبارزه جدی با طالبان انجام دهد. مشکل دیگر اینکه  دولت افغانستان با یک دو گانگی روبه رو شده است؛ یا باید دوباره به روابط تنش آمیز و خصمانه خود با طالبان ادامه دهد که این امر ممکن است  به یک جنگ داخلی دیگر منجر شود یا با استفاده از راهکار مذاکره سعی در جذب میانه رو های طالبان و سهیم کردن آنها در  ساختار دولت کند .

در این بین شاهد هستیم که طالبان نیز پیش شرط های برای حضور در مذاکرات اعلام کرده است و می توان گفت که خود طالبان هم  به چنین مذاکراتی  برای رسیدن به یک فضایی بازتر نیاز دارد.

مهمترین شرط طالبان برای مذاکرات خروج از لیست سیاه سازمان ملل بود، لغو قطعنامه های انسداد داریی ها  و محدود کردن سفرخارجی مقامات ارشد طالبان بود . اما برخی از  اعضای طالبان که ارتباط تنگاتنگی با القاعده دارند نظر مثبتی در مورد مذاکرات ندارند و آن را خدعه ای از طرف آمریکایی ها می دانند .

طالبان یک گروه نظامی است که دنبال ایدئولوژی خود است  واین که چه میزان  این گروه می تواند به الزامات صلح پایبند باشد جای تردید است .

در نهایت ممکن است آمریکا به طور کامل با روند مذاکرات موافقت نکند به این دلیل که  آمریکا 14سال است با تمام هجمه های تبلیغاتی و عملیاتی با این گروه جنگیده است و در واقع با مذاکره با آن به گونه ای به این گروه  مشروعیت داده است و از دیگر سو نمی تواند به طور کل طالبان را نادیده بگیرد   وبا استفاده از مذاکرات سعی در مهار  این معضل همیشگی دارد .

مذاکرات صلح در افغانستان داری موانع  بسیاری است که اگر همه گرو های درگیر در این مذاکرات از چین ، پاکستان ،طالبان و خود دولت افغانستان فقط دنبال  منافع و خواسته های  خود باشند وعزم جدی برای مذاکرات نباشد این مذاکرات مسیر درست خود را طی نخواهد کرد. گرو های که در زمینه مذاکرات ذی نفع هستند  همه به نوعی منافع مختلفی دارند  و  اگر روند مشترکی برای اجرای آن صورت نگیرد می توان گفت  مسیر مذاکرات آینده روشنی نخواهد داشت .

*نویسنده: شهناز سیلاوی کارشناس گروه رصد و ارزیابی راهبردی اندیشکده مطالعات جهان اسلام