معاونت تحقیقات کاربردی اندیشکده مطالعات جهان اسلام

شاید بسیاری تصور نمی کردند با دعوت از سپاه در بحران سوریه و عراق این چنین میدان تغییر کند و وزن کفه ی دولت های رسمی سوریه و عراق علیه تروریست ها این چنین تغییر کند. تروریست ها با ورود به عراق و سوریه رسما دولت خود را پایه گذاری کردند و می رفتند تا برای چند سال در منطقه نا آرامی ها را تثبیت کنند. اما سوال را باید برای گزارش اینگونه تنظیم کرد. خلاصه اقدامات سپاه در ورود به جغرافیای جنگی سوریه و عراق چیست و چه نتایجی را به دنبال داشته است. در پاسخ به این سوال، طرح های عملیاتی تروریست ها و حامیانش را به صورت خلاصه باید ذکر کرد و نتایج میدانی عملیات های رخ داده را با ذکر موضوع بیان کرد. در ابتدای بحران و پس از دعوت رسمی دولت و فرماندهی کل قوای سوریه، سپاه به میدان نبرد مبارزه با تروریسم در این کشور وارد شد. این دعوت در سال 2014 به عراق توسط دولت مرکزی بغداد نیز اراده شد و نتایج آن چیزی جز از بین رفتن پایگاه های رسمی داعش در عراق و سوریه نیست. بر همین اساس در ذیل محورهای عملیاتی تروریست ها که توسط سپاه ناکام ماند به صورت خلاصه بیان می گردد.

1. طرح سقوط دمشق

اولین طرحی که تروریست ها در سوریه برنامه ریزی شد، طرح تسخیر دمشق و نابود سازی پایگاه های اداری و دولتی بود. در این طرح اهداف از پیش تعیین شده ای چون کاخ ریاست جمهوری، مجلس و ساختمان های وزارت خانه ها و همچنین محله سیده زینب گنجانده شده بود. اما با ورود سپاه و طرح دیوار آهنی چند لایحه دمشق دستور کار اتاق عملیات مقاومت قرار گرفت. این طرح با پرداختن به پدافند دمشق بر آن شد تا محورهای نفوذ تروریست از زمین به دمشق را خنثی کند. نهایت امر با مذاکرات میانجی بخش های مهمی از دمشق آزاد و طرح تامین امنیت این شهر تضمین گردید. البته  سرویس اطلاعاتی عربستان با حمایت رسمی از زهران علوش، فرمانده محور تروریستی در غوطه شرقی برآن شد تا کار دمشق را یکسره کند. اما این طرح با عملیات پیش دستانه سپاه و هدایت اتاق عملیات مقاومت، کورشد. زهران علوش تروریست فعال در غوطه شرقی به هلاکت رسید و اتاق عملیات مقاومت توانست، امنیت دمشق را تامین کند.

2. نیروهای جوان و تشکیل دفاع وطنی

یکی از چالش های جدی منطقه جذب نیروهای جوان در سازمان های تروریستی داعش و دیگر گروه های تروریستی فعال در سوریه بود. با ورود سپاه به عنوان نیروهای مستشاری در سوریه، اتاق عملیات مقاومت طرحی را با موضوع « بسیج مردمی سوریه» دستور کار قرار داد. این طرح بعدها نام خود را به دفاع وطنی تغییر  و بسیاری از جوانان حامی دولت و یا آسیب دیده از جنگ را در درون خود سازماندهی کرد و بکار گرفت. نتیجه آن حضور فعال این نیروها در تامین امنیت محورهای مواصلاتی و دفاع پیروزمندان در نبرد دیرالزور بود. دفاع وطنی حالا به عنوان یک نیروی رسمی دولتی سوریه حضور دارد و در کنار ارتش و پلیس این کشور نقش فعالی در مبارزه با تروریسم دارد. از طرفی دیگر نیروهای چندگانه مقاومت همچون سپاه فاطمیون و زینبیون، حیدریون و... در سوریه شکل گرفت و توانست نتایجی مهمی را در اتاق عملیات مقاومت به دست آورد . از طرفی این نیروها در آینده توان بازدارندگی جدیدی را برای  محور مقاومت  به وجود آورده که از تعرض نیروی زمینی اسرائیل جلوگیری می کند.

3. اتاق عملیات موک

اتاق عملیات موک با همکاری سازمان های اطلاعاتی عربستان، اردن، رژیم اشغالگر قدس و آمریکا در امان پایتخت اردن تشکیل شد. این اتاق وظیفه هدایت عملیات، تجهیز و بکارگیری تروریست ها در محور عملیاتی جنوب سوریه را بر عهده داشتند. اتاق عملیات مقاومت پس از اطلاع از شکل گیری این اتاق در امان بلافاصله طرح تامین امنیت جنوب را دستور کار قرار داد و با بکارگیری توان داخلی سوریه، محورهای جنوبی تا قنیطره را به عنوان پایگاه بخش جنوبی انتخاب کرد. این طرح عملیاتی پس از آن توانست با جذب نیروی انسانی لازم سپاه پنجم ارتش سوریه را سازماندهی کند و به آنان آموزش دهد. اتاق عملیات موک پس از شکست های فراوان در سال گذشته منحل شد و نیروهای نظامی دپو شده تروریستی که قرار بود پس از عملیات اکراد در شمال سوریه به سمت دمشق حمله ور شوند، با حضور نیروهای مقاومت در محور جنوبی بی فایده ماند.


4. تجزیه سوریه از حلب

حلب از ابتدای بحران و سپس بعد از کش و قوس های فراوان به طور کامل در اختیار تروریست ها قرار گرفت. پس از اجلاسیه های مختلف دوستان سوریه ( معارضان تروریسم سوریه) در کشورهای مختلف بر آن شدند پس از شکست طرح سقوط دمشق، حلب به عنوان پایگاه دولت انتقالی، میزبان سایر گروه های تروریستی باشد. پیگیری نهاد دیپلماسی همراه با سپاه در مذاکرات مختلف اسم جبهه النصره را در لیست تروریستی قرار داد و حلب مبدا عملیات بزرگ محرم شد. محور عملیات حلب پس از چندماه عملیات مختلف آزاد و این شهر به عنوان بزرگترین پایگاه اقتصادی سوریه به آغوش دولت و ملت این کشور بازگشت. این شکست به حدی بود که ترک ها به عنوان متولی طرح تجزیه در شمال، از اهداف عملیاتی خود در سوریه عقب نشینی کردند و اردوغان رسما از سیاست های خود در قبال سوریه کوتاه آمد.

5. طرح انسداد محور مقاومت

بعد از شکست های پی در پی، از ابتدای سال جاری میلادی، اتاق عملیات آمریکا بخش مرزی عراق و سوریه را با هدف کنترل نوار مرزی و در نهایت اعلام منطقه پرواز ممنوع دستور کار خود قرار دادند و با حمایت از کردهای ناحیه شمالی بر آن شدند رقه را در اختیار خود قرار داده و از آن سو، تروریست های فرار کرده داعش از عراق و سوریه را در دیر الزور و المیادین ایزوله کنند. این موضوع می توانست به قطع کمربند زمینی محور مقاومت از تهران تا جولان منجر شود و از طرفی داعش مدیریت شده را برای عملیات های بعدی در اختیار آمریکا قرار دهد. به ناگاه تمرکز عملیاتی از غرب سوریه به شرق این کشور تغییر کرد. اتاق عملیات مقاومت آزادی بادیه شرقی، شهر دیرالزور، المیادین و البوکمال را که بافت عراقی - سوری دارند را دستور کار خود قرار داد. تروریست های رانده شده داعش در چند استان حالا در این مناطق به صورت سنگین می جنگیدند، اما فرماندهی مستقیم سردار سلیمانی در این منطقه موجب شد عملیات « والفجر » در سه مرحله، پیروزمندانه این مناطق را به دامان سوریه بازگرداند و پایان حکومت خودخوانده داعش را در جهان اعلام کند.


6. سقوط اربیل و بغداد

رسانه ها شب هنگام خبر سقوط موصل و حرکت عناصر داعش به سمت اربیل و سلیمانیه را اعلام کردند. در این هنگام دولت مرکزی عراق از ایران تقاضای کمک کرد و شبانه نیروهای مستشاری به کمک اربیل شتافتند. این عملیات که با عنوان عملیات پاکسازی و پدافند اربیل نامیده شد موجب گردید تا اربیل و سلیمانیه از سقوط رسمی در امان بمانند. از طرفی با طرح پدافندی که نیروهای مستشاری برای مهار بحران در بغداد ارائه کردند، مرجعیت عراق فتوای عالمانه و شجاعانه جهاد دفاعی را صادر نمود. این فتوا موجب شکل گیری حشدالشعبی با بیش از 100 لشگر و تیپ شد. در نهایت طرح پدافند سامرا برای پاکسازی اطراف حرم عسکرین، طرح پدافند جاده موصل - بغداد برای جلوگیری از ورود داعش به بغداد، طرح پاکسازی فلوجه، پالایشگاه بیجی، تل عفر، آمرلی و دیالی ( که می رفت داعش با فتح آن رسما به مرز ایران برسد)، موصل و راوه دستور کار قرار گرفت و هر یک با پیروزی های مختلف به نابودی داعش منجر شد.

7. داعش در لبنان

نوار مرزی سوریه و لبنان بعد از بحران تروریستی در سوریه به پایگاه انتقال تسلیحات از لبنان به سوریه و بالعکس تبدیل شد. در نهایت طرح نوار تامین امنیت نوار مرزی لبنان با هماهنگی دولت لبنان و حزب الله دستور کار مقاومت قرار گرفت و نوار مرزی لبنان به صورت کامل پاکسازی شد.


در جمع بندی باید گفت این هفت بند بخش کوچکی از اقدامات سپاه در اتاق عملیات مقاومت است که بعد از شش سال به نتیجه رسید و توانست گروه بزرگ تروریستی داعش را نابود سازد. البته هنوز وضعیت تروریسم در سوریه در دوران تثبیت قرار ندارد و سپاه برای مقابله با طرح های آتی سرویس های اطلاعاتی کشورهای مختلف، برنامه ریزی متقارن تنظیم کرده است.