سال‌هاست آمریکا در قبال استفاده از زمین، دریا و هوا به اسلام آباد برای همکاری به اصطلاح ضد تروریستی کمک مالی می‌کند. این کمک‌ها پس از استفاده آمریکایی‌ها از پایگاه‌های پاکستانی در قبال حمله به افغانستان افزایش یافت و رسماً پاکستان در طول 16 سال هر آنچه طرف آمریکایی دیکته کرد، از رو نوشت. هرچند بسیاری از مقامات و جریانات مختلف ملی پاکستان نسبت به این رویکرد نقد داشتند اما قدرت و نفوذ آمریکا در قبال اسلام آباد مانع از اجماع سازی داخلی نسبت به آمریکا شد. یکی از مواردی که بسیاری از سیاسیون نسبت به آن نقد اساسی داشتند، استفاده از حریم هوایی پاکستان برای کشته و زخمی کردن بیگناهان و غیر نظامیان توسط پهپادهای آمریکایی به اسم مبارزه با تررویسم است. آمارهای غیر رسمی تعداد کشته شدگان را در طول سال‌های 2004 تا 2013 بیش از سه هزار و پانصد نفر می‌دانند که به طور حتم در 5 سال گذشته رشد چشم گیری داشت. این حملات در دوره دموکرات‌ها ( اوباما ) افزایش چشم گیری داشت و نشان می‌دهد خط سیر حملات نظامی در پاکستان بدون توجه به رویکرد انسانی و حقوق اولیه سرزمینی رو به رشد است.

با این حال دونالد ترامپ در توئیتی جنجالی در ابتدای سال جاری میلادی هویت مردم پاکستان را مورد هدف قرار داد و نوشت: «آمریکا به طور احمقانه در 15 سال گذشته بیش از 33 میلیارد دلار کمک به پاکستان کرده است و در مقابل آنها چیزی جز دروغ و فریب کاری به ما نداده‌اند و سران ما را احمق فرض کرده‌اند. آن‌ها به تروریست‌هایی که ما در افغانستان به دنبال آنها هستیم مکان امن می‌دهند و هیچ کمکی نمی‌کنند. دیگر بس است. »

موضع گیری ترامپ موجب شد تا مقامات پاکستانی نسبت به آمریکا واکنش نشان دهند. آصف وزیر دفاع پاکستان در واکنش به ادعای ترامپ واکنش نشان داد و از آمریکا به عنوان دوست خیانتکار نام برد. بسیاری از دولتمردان پاکستانی نیز آصف را همراهی کردند و موضع ترامپ را توهین به شخصیت ملت پاکستان بر شمردند تا جایی که عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان گفت: « پاکستان پس از اعلام سیاست امنیتی جدید آمریکا باید خود را از بلوک آمریکا بیرون می‌کشید و برای حل مسأله افغانستان می‌توان با همکاری، چین، روسیه و ایران راه‌های تازه‌ای را جست و جو کرد. » همین موضع گیری کافی بود تا خبر ساخت پایگاه نظامی توسط چین در نوار غربی پاکستان منتشر شود. خبرها حاکی است چین به دنبال ساخت پایگاه نظامی در نوار آبی پاکستان است تا ضمن حفظ سرمایه گذاری خود در جاده ابریشم به راحتی به آب‌های غربی و حتی دریای عمان دسترسی پیدا کند. این پایگاه که دومین پایگاه چینی‌ها در خاک‌های سرزمینی پاکستان است، می‌تواند چین را در آب‌های گرم نزدیک‌تر و برای طرف آمریکایی بازیگر جدیدی را به میدان پاکستان وارد کند.
دور شدن رابطه اسلام آباد - واشنگتن به نزدیکی روابط میان اسلام آباد - پکن و حتی اسلام آباد -مسکو منجر خواهد شد. سال گذشته بود که خبر خرید تسلیحات روسی توسط ارتش پاکستان منتشر شد. این را نباید فراموش کرد دولت پاکستان رقابت جدی با سایر بازیگران در پرونده افغانستان دارد و دور شدن پاکستان از آمریکا می‌تواند به قدرت یابی روسیه و چین در پرونده افغانستان بر ضد منافع آمریکا منجر شود. به واقع ترامپ با توئیت خود ضمن توهین به شخصیت ملت پاکستان، عملاً یکی از بزرگترین کشورهای همسو با خود را بر ضد آمریکا شوراند و اسلام آباد برای دور شدن از فشارهای طرف آمریکایی نیاز است به چین، روسیه و حتی ایران نزدیک شود. این مسأله از چند منظر قابل بررسی است؛

1.افزایش قدرت اقتصادی و درگیر سازی منافع جاده ابریشم در پاکستان به وسیله چین.
2. خرید تسلیحات نوین از مسکو و جذب دستگاه دفاعی روسیه در پرونده افغانستان.
3. مقابله با گروه‌های تروریستی در نوار غربی پاکستان در همکاری میان اسلام آباد و تهران.
4. و از همه مهم‌تر، تقویت وجهه جریانات ضد آمریکایی در پاکستان و قدرت یابی آنها در مسوولیت های بالای نظامی و امنیتی.

تمام موارد فوق حاکی از آن است که «پاکستان» به صورت جدی تمایلی به ماندن در چتر حمایت امنیتی آمریکا ندارد و می‌خواهد از بلوک آمریکایی دور شود. نزدیک شدن رژیم صهیونیستی به هند به عنوان رقیب جدی پاکستان و تقویت آزمایش‌های هسته‌ای توسط اسلام آباد گواه این ادعاست. باید منتظر ماند و دید چقدر این دور شدن در میدان به نفع یا ضرر آمریکاست. به طور حتم اگر اسلام آباد از چتر حمایت امنیتی آمریکا خارج شود، راه زمینی امداد رسانی به نیروهای ناتو و ایساف در افغانستان مسدود می‌شود و عملاً نیروهای نظامی آمریکایی در افغانستان نمی‌توانند از نظر زمینی با پشتیبانی لجستیکی به مأموریت خود ادامه دهند و این خطر بزرگی برای 22 هزار نیروی نظامی و کارمند آمریکایی  در افغانستان است.

امیر مسروری

رئیس اندیشکده مطالعات جهان اسلام

منتشر شده در روزنامه صبح نو