نویسنده: دکتر فاطمه رضایی

[ پژوهشگر گروه بررسی روندها و تحولات پیرامونی اندیشکده ]

قریب به چهارسال از تحولات یمن و شروع جنگ در این کشور می گذرد. تا کنون ده ها هزار نفر جان خود را از دست داده اند و این کشور در آستانه یک قحطی گسترده قرار دارد. این در حالی است که جریان انصارالله یمن که جدی ترین مخالف دولت این کشور محسوب می شود با گسترش توانایی های نظامی، به تهدیدی جدی برای منافع ایالات متحده و دیگر کشورهای متحد آن از جمله عربستان سعودی تبدیل شده است. حتی در سال های اخیر و با قدرت گیری انصارالله جریان شورشیان جنوبی این کشور که به جریان های سلفی- وهابی نزدیک هستند، تضعیف شده اند و می توان این گروه را بازیگر اصلی عرصه سیاسی یمن قلمداد کرد.

در ماه گذشته میلادی توافقی بین دولت یمن و جدایی طلبان امضا شده است. تحلیلگران بر این نظرند که شاید کمترین نتیجه این توافق تبدیل جنگ منطقه ای با حضور کشورهایی چون عربستان سعودی و امارات به یک تنش داخلی بین گروه ها و جریان های یمنی خواهد بود و در عین حال این توافق سبب خواهد شد تا دست گروه ها و جریان های داخلی برای رسیدن به یک توافق همه جانبه برد- برد بازتر باشد و گفت و گوها با طرف های یمنی ادامه پیدا کند. پیچیدگی های منطقه ای کاهش یابد و دست مداخله گران منطقه ای از اتفاقات داخلی یمن کوتاه تر شود. اما روی دیگر سکه این توافق چیز دیگری است و می توان چشم انداز روشنی برای این توافق ها در نظر گرفت به چنددلیل:

اول آن که این گفت و گوها نه در یمن که در خاک عربستان سعودی و به میزبانی محمد بن سلمان برگزار شده است. ریاض خود یکی از ذی نفعان این جنگ بوده و نمی تواند در قامت یک میزبان بی طرف بدون در نظر گرفتن منافع چنین مذاکراتی را ترتیب داده باشد.

دوم آن که به غیر از دولت یمن و نمایندگان منصور هادی، نمایندگانی از شورشیان جنوب یمن که تحت حمایت دولت امارات متحده عربی هستند حضور داشتند. گروهی که هرچند یکی از بازیگران داخلی تنش ها و درگیری های یمن هستند ولی نمی توانند مدعی باشند که مهمترین و اثرگذارترین میدان دار عرصه سیاسی یمن در سال های اخیر بوده اند و بیش از آن که به فکر منافع ملی باشند، به دنبال تأمین منافع حامی منطقه ای خود بوده اند.

سوم آن که غایب بزرگ این نشست و گفت و گو های ملی، انصارلله یمن است. بی شک توافق هایی که بدون حضور انصارالله صورت گیرد، همه جانبه نخواهد بود و منافع ملی و خواست عمومی مردم را تأمین نخواهد کرد.
این در حالی است که جریان و گروهی که در سال های اخیر در مقابل تجاوز کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی مقاومت کرده و تلاش نموده تا تمامیت ارضی یمن حفظ شود، انصارالله است و مردم یمن نیز با تظاهرات هایی حمایت قاطع خود را از این گروه و مقاومت در مقابل بیگانگان نشان داده اند.

عربستان سعودی بیش از آن که نگران یمن باشد، نگران تأمین منافع منطقه ای خود در یمن است و بیش از آن که بوی میانجی گری و حل و فصل تنش ها از این میزبانی به مشام برسد، بوی متحد کردن مخالفان انصارالله و تجهیز و حمایت مالی از آن ها بلند شده است. حتی شورشیان جنوبی با دولت منصور هادی توافق کرده اند تا دولتی سنی مذهب تشکیل شود و برخی از صندلی های کلیدی به عنوان سهم جنوبی ها در نظر گرفته شود.

نقش میزبانی بن سلمان از یک سو و حمایت های ترامپ از سوی دیگر، خوش بینی درباره این توافق را در هاله ای از ابهام فرو می برد.

هرچند برخی کارشناسان معتقدند در صورتی که دولت هادی بتواند برسر توافق با جنوبی ها بماند، راحت تر و با دست باز تری به سراغ توافق با انصارالله خواهد رفت. چیزی که اکنون در حد گمانی زنی هایی بیش نیست.
در روز های اخیر دست برتر انصارالله در اقدامات موشکی هم علیه مواضع عربستان در خاک این کشور و هم برخی از مراکز مهم ارتش در شمال یمن، سبب شده است که جریان ها و کشورهای ائتلاف از جمله عربستان به پیشنهادها و خواسته های سیاسی این گروه جدی تر نگاه کنند و خواستار ورود به میز مذاکره با آن ها شوند. بسیاری از تحلیلگران، سال 2020 را سال سرنوشت سازی برای یمن می دانند.