نویسنده : دکتر زهرا صادقی نقدعلی؛

[پژوهشگر]


کثرت بازیگران خارجی و تأثیر عوامل داخلی، روند صلح را برای آینده افغانستان بسیار پیچیده کرده است. وجود جنگ چهل ساله در افغانستان، حضور نیروهای آمریکایی، قدرت¬طلبی طالبان و شکل¬گیری پدیده داعش، تضاد میان دولت و طالبان همگی از موضوعاتی هستند که درآینده افغانستان نقش مهمی دارند.
طالبان از جمله گروه¬هایی هستند که مخالف دولت و ساختار نظام افغانستان هستند و مدعی¬اند که باید ساختار نظام برای مشارکت طالبان در قدرت اصلاح گردد. این در حالی است که دولت با این قضیه مخالف است و خواهان کاست قدرت طالبان است. بر همین اساس است که طالبان در مذاکرات صلح با آمریکا دنبال رویه این افزایش قدرت هستند. از طرف دیگر، وجود گروه تروریستی داعش در افغانستان خطری دیگری است که افغانستان را تهدید می¬کند، فعالیت این گروه به صورتی است که می¬تواند جایگاه طالبان را به دست آورد چرا که این گروه از حمایت گروه¬های خارجی به ویژه ایالات متحده آمریکا برخوردار است و همین عامل سبب موازنه¬گیری آمریکا از داعش بر علیه طالبان و حتی دولت شود.
طالبان از سویی در وضعیتی که بتوانند دولت فراگیری در افغانستان تشکیل دهند، قرار ندارد و از سوی دیگر نمی‌توانند در مناسبات سیاسی این کشور نادیده انگاشته شود. مناسبات طالبان با برخی کشورهای خارجی مثل چین و روسیه به ویژه در راستای مهار داعش آنها را از یک گروه تروریستی تبدیل به یک بازیگر داخلی در صحنه‌ی افغانستان تبدیل کرده و به آن اعتماد به‌نفس بیشتری داده است. آنها می¬دانند که به طور مستقل نمی¬توانند دولت مستقل و فراگیری داشته باشند، بر همین اساس، خواهان قرار گرفتن در بخشی از حکومت هستند. اما در این میان، مسائلی مانع از این عمل می¬شود: وجود نیروهای آمریکایی در افغانستان که با طالبان درگیر هستند، وجود گروه تروریستی داعش که از سوی برخی کشورها حمایت می¬شود و دولت که خواهان قدرت¬ بیشتر طالبان در افغانستان نیست و حتی به طرف¬های غربی نیز تعهداتی داده است، اما قائل به این موضوع است که وجود طالبان برای مقابله با داعش و زیاده¬خواهی آمریکا لازم است.
در روند صلح بین آمریکا و طالبان، آمریکایی¬ها راه¬حلی جز خروج نیروهای خود از افغانستان ندارند، پس از مذاکره اگر این اتفاق صورت نگیرد، شاهد درگیری¬های بیشتر بین این دو گروه هستیم. هر چند که معنای خروج به این معنی نیست که آنها نیروهای خود را کامل ببرند چرا که احتمالاً آمریکایی¬ها پایگاه‌هایی را برای خود نگه دارند. اما می¬توان گفت که مذاکرات مستقیم طالبان با امریکا، موفقیت بزرگی است برای آنها چرا طالبان توانسته¬اند آمریکا را در یک خلأ قدرت ناشی از رسیدن به بن¬بست قرار دهند.
مسئله دیگر، گروه¬های تروریستی داعش است که نمی¬توان آینده¬ای شبیه آن¬چه که در عراق و سوریه اتفاق افتاد، برای آن پیش¬بینی کرد چرا که داعش در عراق و سوریه با کمک اختلافات مذهبی توانست رشد و گسترش یابد، حال آن¬که در افغانستان، اختلافات مذهبی چندان پاسخ¬گو نیست. به نظر می¬رسد شاخه داعش در افغانستان همان سیاست ایجاد ارعاب و ترس را در حال پیگیری است اما با این¬که هم طالبان و هم دولت افغانستان ظهور این گروه را تهدیدی برای خود می¬دانند، دشوار است که بتوان آینده روشنی برای این گروه در افغانستان تصور نمود.
بحث دیگر، رابطه دولت با طالبان است. طالبان، رئیس¬ دولت یعنی اشرف غنی را فردی وابسته به کشورهای غربی می¬دانند و آن را مانعی برای صلح با آمریکا و خروج نیروهای آن¬ها می¬دانند. این در حالی است که اشرف غنی، نیروهای طالبان را مردمی نمی¬داند و معتقد است که آنها نباید در آینده افغانستان از قدرت برخوردار شوند. اشرف غنی معتقد است که طالبان صلح را ابزاری برای برانداختن حکومت می¬بینند.
پیروزی اشرف غنی برای بسیاری از رقیبان و مخالفان چون کرزی و عبدالله عبدالله چندان خوشایند نبود به طوری که عبدالله عبدالله بلافاصه اعلام دولت موازی کرد و معتقد بود که انتخابات در شرایط شفاف برگزار نشده است. طالبان نیز نتیجه انتخابات را با توجه به ادامه¬دار بودن مذاکرات قبول نمی¬کنند. از سوی دیگر، روند صلح با توجه به عدم حضور نمایندگانی از سوی نهادهای مدنی و سیاسی افغانستان ممکن است، آتش بس موقت را پایان دهد. بنابراین، به نظر می¬رسد که رقیبی چون عبدالله عبدالله و یا طالبان به دلیل نپذیرفتن نتیجه انتخابات در حال مقدمه چینی برای شراکت در قدرت در افغانستان هستند. با این شرایط ممکن است در افغانستان جنگ قدرت صورت گیرد که این وضعیت به نفع هیچ کس نیست.
در نتیجه می¬توان گفت وضعیت افغانستان تا زمانی که مدعیان قدرت هر کدام قائل به حفظ جبهه خود برای به دست گرفتن قدرت مستقل باشند، ناامن و مستعد درگیرهای بیشتر است. از این¬رو، در این میان، ابتدا لازم است تا بین نیروهای مدعی قدرت در داخل مثل طالبان، دولت و رقیبان دولت مذاکراتی مبنی بر قدرت واحد صورت گیرد تا بتوانند در مورد حضور نیروهای خارجی مثل آمریکا و نیروهای تکفیری داعش تصمیم¬گیری نمایند.